1 Star2 Stars3 Stars4 Stars5 Stars (1 votes, average: 5,00 out of 5)
Загрузка...
458 views

Знакомьтесь, новые книги!

Апрель 2023Ноябрь 2023Февраль 2024

Представляем вашему вниманию обзор новых краеведческих книг, поступивших в Хара-Алданскую сельскую библиотеку!

 

Егоров, Виталий Михайлович. Баронесса и мертвец : повесть, основанная на реальных событиях / Виталий Егоров. – Якутск, 2022. – 176 с.

Заплутавший во время зимней вьюги фермер находит в лесу нечто, похожее на труп человека и сообщает об этом в милицию. Оперативный работник уголовного розыска Алексей Артемов выезжает на место происшествия, но не обнаруживает ни трупа, ни следов, указывающих о совершенном преступлении. Сыщик оказывается перед трудной дилеммой — было ли здесь совершено убийство, или же все это причудилось умирающему от холода фермеру. Несмотря на скепсис своих коллег, он продолжает целенаправленно искать мифического мертвеца. Впереди сыщика ждут много событий и приключений и, когда он доходит до истины, то понимает, что это дело является для него судьбоносным

Егоров В. М., Адьырҕа айаҕар. дьиҥ олоххо буолбукка олоҕурбут сэһэн — 2022

Холуобунай ирдэбил салаатын үлэһитэ Константин Журавлев сүүрбэ сыл ыар буруйу арыйыыга эҥкилэ суох үлэлээбитин туһунан кэпсэнэр. Ис дьыала уорганыгар сулууспалыыр кэмигэр араас өлөрүөхсүттэри кытта хабыр хапсыһыыга кыайар; кэлин доруобуйатын туруга мөлтөөн, ыарыытын кытта охсуһар. Уопуттаах сыщик кэлин тиһэҕэр олоҕор көрсөр араас уустук моһоллорун этэҥҥэ туоруур. Онуоха кини сиэхситтэр илиилэриттэн өлбүт сиэртибэлэригэр эмиэ махтанар. Дьыл±а хаан тыйыс ыйааҕа кими эрэ кылгас үйэлиир, кими эрэ эрдээх хоһуун сүрэхтиир

Егоров В. М., Таптал Хайатын дьулаан сибиэнэ. дьиҥнээх сабыытыйаларга олоҕурбут сэһэн — 2022

 

Строптивый Кулун Куллустуур. олонхо — 2014
Лекарственные растения Якутии : сбор, выращивание, рецепты / В. В. Семенова, Н. С. Данилова, С. З. Борисова [и др.] ; отв. ред. А. В. Кононов. – Якутск : Айар, 2022. – 368 с.: ил.

В книгу включены 190 видов лекарственных растений, используемых в научной и народной медицине, произрастающих и выращиваемых в Якутии. Даны краткие сведения о морфологии, распространении, физико-химическом составе, рецептах использования, выращивании на приусадебных участках, о сроках и способах заготовки лекарственных растений.
Отлично согреют прохладными вечерами, помогут побороть наступающую простуду, укрепить организм и сделать его сильнее для борьбы с новыми агрессивными вирусами травяные чаи, целебные напитки, питательные смузи, которые легко приготовить в домашних условиях.

Сиванков М. С., К слову о чести…. сборник рассказов — 2023

Мужчина один день верхом на коне, а другой — под конем. Его всегда испытывает жизнь на крепость… А как он пройдет эти испытания — известно одной судьбе. В своих произведениях автор вскрывает глубинные  социальные проблемы современного общества. Его герои узнаваемы и близки, потому что взяты из реальной жизни. Им присущи острое чувство справедливости, неравнодушие, честь, мужская ответственность не только за свою семью, но и за страну. Воистину, мир может погубить именно равнодушие, если переведутся на свете такие люди, которые встречаются на страницах этой книги.

Бурнашева-Уйана У. И., Ыһыллыбыт ыра. кэпсээннэр — 2022

Ааптар кэпсээннэригэр дьиҥ олоххо үгүстүк көстөр быһыы-майгы ардыгар көрдөөхтүк, ардыгар киһини уйадытардык, итэҕэйимтиэлээхтик ойууланар. Сэрии кэмигэр үүммүт ааспыт көлүөнэ олоххо сыһыаннарын уратыта, дууһаларын, өйдөрүн-санааларын ырааһа билиҥҥи ыччакка үтүө холобур буолар, оттон билиҥҥи кэм көлдьүннээх көстүүлэрэ киһини дириҥ толкуйга түһэрэллэр.

Бравина Р. И., Түүл сахалыы тылдьыта — 2022

Хас биирдии киһи түүн устата эгэлгэ түүлү түһээн арыт үөрэн-көтөн, дьоллонон, арыт ытаан-муҥнанан, баттатан-соһуйан уһуктар. Бу аата тугуй? Түүл диэн биллибэт эйгэ эйиэхэ таайтарыыта дуу, өйүҥ-санааҥ мөккүөрэ түмүллүбүтэ дуу?
Былыр-былыргыттан хайа да омукка түүл ураты суолталааҕа улуу бөлүһүөктэр, учуонайдар, бэйэбитигэр сыһыардахха, чулуу убайдарбыт фольклорга, этнографияҕа, философияҕа үлэлэригэр, дэҥ да буоллар, ырылыччы көстөр. Бу тылдьыт ол матырыйаалларга тирэҕирэн, саха киһитэ бэйэтэ түүлүн тойонноон, эргитэ ырытан, баҕар иннин да тымтыктанан көрөрүгэр, эрдэттэн сэрэнэн-сэрбэнэн сылдьарыгар анаан, аныгы олоххо сөп түбэһиннэрэн таҥылынна.
Хас биирдии түүл тус истээх, туспа домноох. Ол түһүүр киһи бэйэтин өйүттэн-санаатыттан, эргийэр эйгэтиттэн уонна анаарар дьоҕуруттан тутулуктаах.

 

Алексеева А. И., Современные платья халадай и жилеты для подростков — 2019 (Серия «Мастер-класс»)

 

Андросов-Айанньыт И. А., Тумаҥҥа симэлийбиттэр Ч. 4 — 2022

Тыын тыыҥҥа харбас күчүмэҕэй күҥҥэ, сарсын-өйүүн туох күүтэрэ биллибэт тумарык түгэҥҥэ ким өй-санаа буолан күүс-көмө, туох кэскиллээҕи тобуларга өйөбүл-тирэх буолуой? Ааспыт история чахчытын ойуулуур уус-уран айымньы төрдүс олугар аҕа ууһун бас-көс киһитэ Туоҕа Боотур инитэ Дагдаҕар Боотур үөрэҕэр уһуйуллуута, кистэлэҥ сорудахха мүччүргэннээх сырыыта, өлөр өлүүттэн булугас өйүнэн, өбүгэ күүһүнэн, олоххо иҥэриммит сатабылынан быыһаныыта кэрэхсэбиллээхтик ойууланар.

Иринцеева-Огдо Е. С., Эдьиий. Айыы сүдү удаҕана — 2023

Айылҕаттан анатыылаах, үөһэттэн этитиилээх, Саха сиригэр биллиилээх дьарыктаах Эдьиий Дора инники кинигэлэригэр салгыы саха саргытын туһунан санааларын түмэр, самныбат туһугар тугу тутуһар ордугун оҕоҕо-ыччакка, сиппит дьоҥҥо уу сахалыы быһаарар..

Саха фольклора : таабырын, өс хоһооно, чабырҕах, алгыс, остуоруйа, үһүйээн, номох / хомуйан оҥордо А. С. Тимофеева ; худ. Р. К. Марков ; киирии тылы суруйда Л. С. Ефимова. – Дьокуускай : Айар, 2022. – 144 с.: ил.

Былыргы үйэҕэ өбүгэбит тыйыс дойдуга олорор буолан кыһыҥҥы уһун киэһэлэргэ таабырын таайсара, оҕотугар-уруутугар остуоруйа айан кэпсиирэ, улуу дьонун хорсун быһыытын эбэтэр дьикти-дьиибэ түбэлтэни балаҕантан балаҕаны кэрийэн сэһэн оҥосторо. Онтон ыла норуоппут уус-уран айымньыта уостан уоска түһэн чочуллан, киэргэйэн күн бүгүҥҥэ тиийэн кэлэн саха норуотун туохха да тэҥнэммэт күндү баайа буолар.
Бу кинигэҕэ саха фольклорун саамай сүмэтэ таҥыллан киирдэ: үһүйээн, номох, остуоруйа, чабырҕах, алгыс, өс хоһооно, таабырын. Ону сэргэ, QR-коду туһанан В. Исаков толоруутугар «Эрбэхчэй Бэргэн» олоҥхо бастакы чааһын истиэххэ сөп.

Аргунова Л. С., Ыал үөрэҕиттэн. «Эркээйи эргиирэ» бырагырааманан туһанааччы төрөппүттэргэ көмө сүбэлэр — 2023

Олоҕун 60-тан тахса сылын ыччат иитиитигэр анаабыт учуутал, уһуйааччы, суруналыыс уонна уопсастыбаннай диэйэтэл, Л.С. Аргунова бу кинигэтигэр оҕолорбутун олоххо хайдах бэлэмнээх гына иитэрбитигэр эрэ буолбакка, аныгы төрөппүт бэйэтэ хайдах буолуохтааҕын туһунан аһаҕас кэпсэтиигэ ыҥырбыта ааҕааччы болҕомтотун тардара эрэбил. Маны таһынан, билиҥҥи уустук кэмҥэ эдэр дьону кытта ыкса үлэлэһэ, кинилэр араас кыһалҕаларын быһаарса, туората сылдьар дьиэ кэргэн педагогтара, уйулҕа исписэлиистэрэ бэйэлэрин тус уопут тарын үллэстибиттэрэ төрөппүттэргэ, иитээччилэргэ төһүү күүс буолуоҕа.

 

Александров-Барылан, Ньургун Петрович. Тиснение штампами на бересте, коже и полимерной глине = Туоска, тириигэ штампанан ойуу түһэрэн оҥоһук оҥоруута / Н. П. Александров, Ч. С.Александрова ; автор идеи, руководитель проекта: Л. В. Кононенко ; фотографии: Ч. С. Александрова, Н. П. Александров, О. Н. Борисова ; [авторпредисловия Н. П. Александров-Барылан]. — Якутск :Медиа-холдинг «Якутия», 2019. — 40 с. : ил.,портр. ; 19 см. — (Серия «Мастер-класс»).Описано по обл. — Текст парал. якут. рус. -1500 экз.

Макеев, Данил Николаевич (писатель, редактор журнала; 1964). Кыргыс толоонугар көрсүһүү : кэпсээннэр, тылбаастар / Данил Макеев. — Дьокуускай : Айар, 2022. — 189, [2] с. ; 21 см. В вып. дан. загл.: Встреча в пламени войны: рассказы, переводы. — На якут. яз. Содерж.: кэпсээннэр: Ат хараҕа ; Муус чопчу ; Үөлээннээхтэрим ; Хараҕа суох ; Көҥүл киһи ; тылбаастар: Хараҥа аллеялар / Иван Бунин. Бааньык уонна оҕуруот хаһаайына / Василий Шукшин. Күрүө тоһоҕотугар ыйаммыт тальянка / Айдар Халим. Наташа Ростова бастакы баала / Мурза Гапаров. Нэдиэлэ  бэһис күнэ / Султан Раев [и др.]. — 2500 экз. — ISBN 978-5-7696-6639-1 (в пер.) : 330 р

Кинигэҕэ сэрии ыар сылларыгар олох ыарахаттарын, хоргуйууну саха дьоно киһи бодотун сүтэрбэккэ, тус бэйэлэрин кыһалҕаларын умнан туран, биир сомоҕо күүһүнэн фашистскай халабырдьыттары утары охсуһан улуу  кыайыыны уһансыбыттарын туһунан кэпсээннэр уон на араас суруйааччылар айымньыларын тылбаастара киирдилэр. Билиҥҥи муунтууйу кэмигэр бу айымньылар эдэр ыччакка кытаанах санааланарга, дойдуга бэриниилээх, хорсун-хоодуот буоларга үтүө холобур буолаллар.

 

   Журналисты Якутии : энциклопедия / И. М.Абрахова, В. Н. Атласова, Г. А. Бочкарева [и др.] ; автор проекта и составитель Г. А.Бочкарева ; редактор Е. Н. Габышева ; редакционная коллегия: И. В. Борисов, Г. А. Бочкарева, Е. Н.Габышева [и др.] ; Региональная общественная организация «Союз журналистов РС(Я)». — Якутск : Пиар-бюро «Правило», 2022- . — 30 см.

 

Карпова, Маргарита Васильевна.  Дача. Сад и огород в Якутии : подготовке к зиме, осенние работы в саду и огороде / Карпова Маргарита ; [авт. идеи Л. В. Кононенко]. — Якутск : Медиа-холдинг Якутия, 2018. — 32 с. : цв. ил. ; 20 см. — (Серия «Мастер-класс»).
Харысхал (писатель; 1950-2021).  Ааспыт кэм аартыктарынан : документальнай роман / Баһылай Харысхал. — Дьокуускай : Түһүлгэ, 2021. — 368 с. : ил. ; 22 см

 

 

ДЛЯ ДЕТЕЙ:

 

Былыыр-былыр… : арт-остуоруйалар / [хомуйан оҥордулар: С. М. Захарова, Л. В. Аргунова ; Айталина Михайлова ойуулара]. — Дьокуускай : Айар, 2022. — 61, [3] с. : цв. ил. ; 29 см.

«Былыыр-былыр» диэни иһиттибит даҕаны оҕолуун-улаханныын остуоруйа эйгэтигэр ыалдьыттыыбыт. Арай эн остуоруйа дьоруойа эбитиҥ буоллар ким буолуоҥ этэй? Хайдах көрүҥнээх, майгылаах буолуоххун сөбүй? Үйэлэри уҥуордаан кэлбит, оҕо дьону улаатыннарбыт остуоруйаларбыт саҥалыы тыыннанан, айылҕаттан талааннаах худуоһунньук ойууларынан ситэн-хотон, арт-остуоруйалардаах хомуурунньук буолла.

Сивцева, Арина Петровна. Сөбүлүүр мультиктарбыт бүлүүдэлэрэ : [оскуола алын уонна орто сүһүөх кылааһын оҕолоругар] / Арина Сивцева, Миролюбовь Сивцева ; Евгения Константинова ойуулара ; Камила Калачева хаартыскалара. — Дьокуускай : Айар, 2022. — 96 с. : цв. ил., фотогр. ; 23 см.

«Красти Краб» ресторан кистэлэҥ соустаах крабсбургерын астыырга үөрэниэххин баҕараҕын? Оттон «Микрошеф» Реми аатырбыт рататуйун? Эбэтэр «Корпорация монстров» мультиктан Йети Хаар киһи лимоннаах мууһун? Оччоҕо бу кинигэ чопчу эйиэхэ ананар — 20 сөбүлүүр мультикпыт бүлүүдэлэрин ырысыаптара биир сиргэ!
Хочешь научиться готовить крабсбургер с секретным соусом из ресторана «Красти Краб»? Или знаменитый рататуй «Микрошефа» — крысёнка Реми? А может, лимонный лёд добродушного снежного человека Йети из «Корпорации монстров»? Тогда эта книга точно для тебя — 20 рецептов блюд из любимых мультиков в одном месте!

Онус «Тоҕо?» / [хомуйан оҥордулар: В. С. Кривошапкина, В. П. Трофимова ; Т. Бурнашева ойуулара]. — Дьокуускай : Айар, 2021. — 47, [1] с. : ил. ; 22 см.

Н.Е. Мординов–Амма Аччыгыйа аатынан Харбалаах орто оскуолатын алын кылааһын учуутала С.Р. Иванова Амма Аччыгыйа «Тоҕус төгүл «Тоҕо?» айымньытын оҕолорго аахтаран баран, бэйэлэрэ Амма Аччыгыйын курдук айан «Онус «Тоҕо?» кэпсээннэри суруйалларыгар хас да сыл оскуола иһинэн куонкурус тэрийэн саҕалаабыт. Ол куонкуруһу кэнники 20 сыл устата Харбалаахтааҕы үөрэхтээһин холбоһугун саха тылыгар уонна литэрэтиирэтигэр учууталлара В.С. Кривошапкина, В.П. Трофимова салҕаан, кэҥэтэн, улуус, өрөспүүбүлүкэ таһымыгар хас да төгүл ыыттылар. Бу хомуурунньукка саха норуодунай суруйааччыта төрөөбүтэ 115 сылыгар аналлаах өрөспүүбүлүкэтээҕи куонкурус бастыҥ үлэлэрэ түмүллэн киирдилэр.

Каратаев, Игнатий Иванович (канд. пед. наук;    1923-2014). Якутский язык в картинках : книга-самоучитель для начинающих / И. И. Каратаев, Т. И. Каратаева ; художники: А. Постникова и др. — Якутск : Айар, 2022. — 158, [1] с. : цв. ил. ; 27 см. Русско-якут. словарь (алф. указ.): с. 134-149. — 4000 экз. — ISBN 978-5-7696-6375-8 (в пер.) : 330 р.

Книга-самоучитель предназначена для всех, желающих ознакомиться с якутским языком впервые. Она содержит в себе элементы букваря, пособия по языку, разговорника и справочника. По самоучителю также можно заниматься вместе с детьми с целью подготовки их к школе. По QR-коду на обложке можно прослушать аудиоматериалы к книге.

Представляем вашему вниманию обзор новых краеведческих книг, поступивших в Хара-Алданскую сельскую библиотеку!

 

    Александров И.П. (1961). Дьылҕа оҥоһуута : кэпсээннэр / Иван Александров. — Дьокуускай : СМИК-Мастер. Полиграфия, 2023. — 199 с. ; 21 см. Содерж.: Оҕо сааспытан быһа тардан ; Ыһыах сүүрүкчүтэ ; Оскуолаҕа үөрэнэр кэмнэрим ; Илии соттуу ; Тайах булда ; Улардар ; Улахан булт ; Кусчуттар ; Армия мүччүргэннээх сырыыларыттан ; Щегол буурайдыыбын уо.д.а.
 

Савватеев Н.Х. -Урсай. Ыра санаа чөмчүүктэрэ / Николай Савватеев- Урсай. — Ытык Күөл : Редакция газеты «Таатта», 2023. — 31 с. ; 21 см. — (Уран тыл оһуордаах хонуута)

Ханнык тыал… ; Тылы да сатаан туттубат ; Быттыйбыт быстах бытаһаахтар… ; Дьаабы диэмэ доҕор олоҕу… ; Үйэтин тухары хайгыыр, хайҕанар… ; Күтүр өр күүттүм эйиигин…; Тоҕо да эйиигин көрсүбүппүнүй?…; Түүлбэр түһээн эйиигин көрдүм ; Хаалары, хаалбаты халлааҥҥа этимэ…; Хатан хаалбыт талах кэриэтэ…; Таҥараҕа үҥэллэр сорохтор… [уо. д. а.

 

Тумат, Сэмэн. Номох уонна дьылҕа : үһүйээн — киһи дьылҕата, киһи дьылҕата — үһүйээн. Легенды и судьбы : легенды — это люди, люди — это легенды / Сэмэн Тумат ; [нууччалыы тылбаастаата А. А. Борисова]. — Дьокуускай : Айар, 2023. — 160 с. [встреч.паг.] ; 20 см.

Номохтор… Хаһан эрэ олорон ааспыт дьон дьылҕалара, үтүө үөрэхтэрэ, холобурдара номох, үһүйээн буолан үйэлэргэ хаалар буоллаҕа. Бу баар олох, көлүөнэ ситимэ. Ааптар уһун сылларга истэн, сурунан хомуйбут номохторо үүнэр көлүөнэҕэ, бүгүҥҥү дьоҥҥо саха сиэрин холобура буолан түмүллэн бу кинигэҕэ киирдилэр. ]

 

Охлопков, Степан Гаврильевич. Төлкө түстэниитэ : ахтыы-сэһэн / Степан Охлопков. — Дьокуускай : Бичик, 1996. — 180, [3] с. : ил. ; 21 см.

Воспоминания Заслуженного работника народного хозяйства Республики Саха (Якутия), почетного гражданина Усть-Алданского улуса, журналиста о своем поколении

 

Иринцеева Е.С. -Огдо. Санатыма дуу, ааспыты… : сэһэн, кэпсээннэр / Огдо. — 2-с уларыйыылаах тахсыы. — Дьокуускай : Айар, 2023. — 189, [1] с. : ил. ; 20 см.

Сэһэҥҥэ эдэркээн кыыс-дьахтар туһунан суруллар эрээри, дьиҥ ис хоһооно, кистэлэҥ тыына эр хоһууннарга ананар уратылаах: «Харыстааҥ даа, кыыһы, дьахтары! Таһыттан көрдөххө чахчы да тулуурдаах, кыайыгас буолуо эрээри, кини иҥиир ситиитэ кэбирэх, кирсин дуома чараас, көрүөх бэтэрээ үрэллибит курдук эстэн түһүө, элэс гыныа! Хаһан да төннүбэттии! Өйдөөҥ даа, эрдэтинэ!».
Кэс тыл, көрдөһүү көҥөс тыллара кулгаахха иһиллэргэ дылылар…

Таттинский улус : библиографический справочник / Муниципальное казенное учреждение культуры «Таттинская межпоселенческая централизованная библиотечная система», Ытык- Кюельская центральная библиотека им. И. А. Аргунова ; составители: У. И. Заболоцкая, Е. И. Шестакова ; ответственный за выпуск А. К. Билюкина. — Якутск : Дани-Алмас, 2023. — 643, [1] с. ; 21 см. — 40 экз.

Библиографический справочник включает книги по истории Таттинского улуса. Документы отражают жизнь улуса по всем отраслям знания:экономике, народному образованию, культуре и др. Издание адресовано сотрудникам библиотек, работникам культуры, краеведам, исследователям Таттинского улуса и Якутии в целом.

Бравина, Розалия Иннокентьевна (д-р ист. наук; 1956). Алгыстаах туомнар : сиэр-туом / Розалия Бравина. — Дьокуускай : Айар, 2023. — 124, [1] с. ; 14 см.

Кинигэҕэ күннээҕи олоххо туһуламмыт тэттик алгыстар киирдилэр. Дьиэ кэргэн тускулун, айыы киһитин саргытын салайар иччилэргэ, айыы ларга сүгүрүйүү, харысхал туомнара, сиэрдээх олох үгэстэрэ, киһилии сиэр-майгы сырдатыллар.

 Традиционная технология и современные методы изготовления кумысного сосуда чорон : школа мастерства / Чорон XXI век ; составитель А. П. Лопатин. — Якутск : Республиканская типография им. Ю. А. Гагарина, 2022. — 71 с. : ил., портр. ; 24 см. — 300 экз.

 

 

 Сырдык олох иһин : ахтыылар / хомуйан оҥордо А. К. Татаринов-Хаамар Ааллаах Үүн. — Дьокуускай : Дани-Алмас, 2023. — 351, [1] с. : портр., табл. ; 21 см. — 11 экз.

В книге, написанной на основе документов Национального архива РС (Я), содержатся сведения о людях, которые жили до советской власти и в годы советской власти на Таттинской земле и внесли вклад в ее развитие.

Максимов И.Е.  (канд. техн. наук; 1938). Экодухуобунай кут дабаан тускула : (үөрэх киһи сиэмэх технократическай айылгытын уларытар анала) / Иоган Максимов. — Дьокуускай : Айар, 2023. — 63 с. : ил. ; 20 см.

Бу дьоҕус кинигэҕэ ааптар билиҥҥи кэм тыын боппуруостарын туруорар. Сиэмэх уопсастыба, атын дойдулар айгыратар бэлиитикэлэрэ тугунан суоһуулларый? Ханнык суолу тутустахпытына биһиги билиҥҥи кэм алдьатар, кэҕиннэрэр суоһуттан киһи, ыал, норуот быһыытынан өрүһүнэр кыахтаахпытый? Бу туһунан, ааҕааччы, научнай тирэхтээх эрээри тиийимтиэ уонна сонун көрүүлэрдээх кинигэҕэ билсиэҕиҥ.

Аайа (1963). Учуутал : [кэпсээннэр] / Аайа-Сибирякова Раиса Спиридоновна ; [Дмитрий Мухин, Майя Сибирякова уруһуйдара]. — Дьокуускай : Айар, 2023. — 128 с. ; 18 см.

Төрүөҕүттэн көрбөт оҕо бу күн сирин, тулалыыр эйгэтин, күндү ийэтин хайдах «хараҕар» ойуулууруй? Таптыыр идэтин баһылаары дьиэтин-уотун умнан туран, түүннэри-күнүстэри үлэлиир эдэр учуутал кыыс атын киһи алҕаһын толуйа «ол дойдуга» аттанара диэн бу тугуй? Тыла суох соҕотох дьахтар киниэхэ Айыыһыта анаабыт оҕотун хайдах иитэн киһи-хара гынарый? Ааптар кэпсээннэрин дьоруойдара олох ухханыгар түбэһэн, кинилэри харгыстаабыт эрэйи-кыһалҕаны, тургутуулары эт хааннарынан хорсуннук ааһан, олохторун отуорун көннөрүөхтэрэ дуо? Биитэр Дьылҕа Хаан кинилэргэ өлүүлээбит чэпчэкитэ суох дьылҕаларыгар бэринэн, түҥнэри төлкөлөнөллөр дуу?

Федоров А.С. (артист, кинематографист; 1941). Саха ыалын сиэрэ-туома : айыылар, иччилэр, алгыстар, туомнар, үгэстэр / А. С. Федоров ; худуоһунньуктар: Е. И. Кривошапкина, И. Г. Белолюбская. — Дьокуускай : Айар, 2023. — 240 с. : ил. ; 22 см.

Төрүт култуураны дириҥник билэр, норуокка тарҕатар, ыччакка уһуйар ытык киһи, алгысчыт Афанасий Федоров өбүгэлэрбит үйэлэри уҥуордаан кэлбит үгэстэрин, сиэрдэрин-туомнарын аныгы саха ыала, дьон-сэргэ сөпкө тутуһалларыгар сүбэ-ама биэрэр.Кинигэ ааҕааччы киэҥ араҥатыгар туһуланар

Гоголев В.И. -Уйулҕан. Хаҥаластан хааннаахтар, Тигиилээхтэн төрүттээхтэр. Уһун Дьуона : историческай роман / Уйулҕан ; аан тылы суруйда В. Н. Луковцев ; кинигэ таһын Д. Н. Мухин ойуулаата. — Дьокуускай : Айар, 2022. — 287 с. ; 21 см.

Историческай арамааҥҥа былыргы дьыллар быралыйар мындааларыгар Хаҥаластан хайдан барбыт Тыгын Дархан күтүөтэ, бордоҥнор төрүттэрэ Түүлээх Дүҥүрдээх Түлүөн Ойуун уолаттарынаан Ньурба сиригэр тиийэн ууһаан-тэнийэн, Ньурба улууһун төрүттэспиттэрин туһунан сырдатыллар. Инники түһүмэхтэргэ кэпсэнэр олорон ааспыт дьон сыдьаана, «Хатыы» холкуоһун Аҕа дойду сэриитин сылларыгар сатабыллаахтык салайан, уот кураан, сут дьылларыгар холкуоһуттан биир да киһини хоргутан өлөрбөккө харааннаабыт бэрэссэдээтэл Уһун Дьуона эриирдээх-мускуурдаах дьылҕата, олох араас тургутууларын эрдээхтик туоруура уустаан-ураннаан сэһэргэнэр. Күндү ааҕааччы, бу сэдэх дьылҕалаах сахабыт чулуу киһитэ Уһун Дьуона туһунан сэһэни сэгэтэр, умсулҕаннаах эйгэҕэ киирэр толору кыахтанныҥ.

Кан Г.Ф.. Крыша : повести и рассказы / Георгий Кан. — Якутск : Айар, 2022. — 159, [1] с. ; 20 см. Содерж.: повести: Глаз стрекозы ; Улыбка Мадонны. Рассказы: Крыша ; Огонек ; Утес ; Овес.

Произведения автора основаны на реальных событиях, происходивших в 80—90-е годы. Читатель найдет здесь остросюжетные
детективы о захватывающих приключениях якутского летчика-контрактника в Африке, о хищениях алмазов в Западной Якутии, о кровавом бизнесе по перегону машин в смутные времена… Имея немалый опыт работы в легендарной «Молодежке» — самой авангардной и популярной газете Якутии второй половины прошлого века, а затем и многолетний стаж в рядах МВД, автор не выдумывает историй, а берет их из жизни. Многие лица в произведениях узнаваемы, многие события в свое время были на слуху, а то и гремели по всей России. Легкий слог, динамичность и неожиданные повороты сюжета захватывают читателя с первых же строк.
Предназначено для широкого круга читателей.

Марков С.С. (журналист, писатель; 1943). Таптыырга саас мэһэйдээбэт : кэпсээннэр / Степан Марков. — Дьокуускай : Айар, 2023. — 152 с. ; 20 см. Содерж. : Тапталы таҥнары кэмсиниитэ ; Аҕакырыыһа ; Оҕо сүрэҕэ хаһан да сыыспат ; Маайа эмээхсин ; Дьээдьэ Куоста олоҕун үс төрүтэ ; Мин дьоллоохпун ; «Кустуу» хара муора биэрэгэр ; Ханна да барбаппын ; Сүрэх сүбэтин истэн ; «Ийээ, бырастыы гын…».

Дьылҕа Хаан үөйбэтэх-күүппэтэх өттүттэн киһи олоҕун ытыйара баар суол — огдообо эр киһи оҕотун уонна таптыыр дьахтарын икки ардыларыгар хайа тартарыыта, кырдьаҕас дьон соһуччу күөдьүйбүт таптал иэйиитигэр куустарыылара, кырыыс тыл оҕо дьылҕатыгар дьайыыта, тапталы таҥнарыыттан олох сатарыйыыта…
Ааптар, олоххо билбит-көрбүт чахчыларыгар олоҕуран, ааҕааччыга тиийэр, толкуйдатар гына уустаан-ураннаан сиһилии суруйарынан уратылаах. Хомуурунньукка дьиҥ олохтон араас дьон дьылҕата ырылхайдык арыллар.

Куорсуннаах (1964). Сыгынах күлүгэ : хоһоонунан сэһэн / Куорсуннаах. — Дьокуускай : Айар, 2023. — 190, [2] с. : ил. ; 21 см. ISBN 978-5-7696-6864-7 (в пер.) : 400 р. — 1300 экз.

Көмүс уххана… Көмүскэ умньаммыт уустук дьылҕата. Көмүс, Сир Ийэ түгэҕиттэн үөһэ күөрэйэн тахсан, чаҕыл күлүмүнэн Киһи өйүн сүүйүүтэ, бэйэтигэр билиэн ылыыта итиэннэ таба туттарбакка, син биир кута түстэммит, түгэҕэ биллибэт далайыгар төттөрү симэлийиитэ иччилээх оҥоһуу буолбаат?! Сир көмүһэ көстүүтэ Сибииргэ дьон олоҕун сайдыытыгар сүҥкэн суолталаммыта. Ол эрээри саха былыр-былыргыттан көмүс көстөрүттэн дьаахханара, сэрэнэрэ, сиргэ түспүт «күн көлөһүнэ» диэн аньыыргыыра. Сир ийэ мээнэ баайын биэрбэт, толук ылар диэн куттанара. Ол туоһута бу хоһоонунан кэпсэммит сэһэҥҥэ толору ойууланна.

 

Маисов С.С.  (писатель; 1973). Дьолго дьулуһар буоллахха… : роман / Сэмэн Маайыһап ; худуоһунньук Д. Н. Мухин. — Дьокуускай : Айар, 2023- . — 21 см.

Силиһин-мутугун, төрдүн-төбөтүн умнан, төлкөлөөх түөрэҕэ олорбут сириттэн тэлэһийбит, төрөөбүт тылын, үгэһин ахсарбакка, төрүт эйгэтиттэн тэйбит киһи уйгулаах олоҕунан угуйа ыҥырар туспа-туора кытылга тиксэн, сирдээҕи дьолун булуо, кэрэ кэскилин уһансыа, чэчирээн-чэлгийэн, үүнэн-сайдан омугун аатын ааттатыа дуо? Бу тыын суолталаах ыйытыыга хоруйу талааннаах суруйааччы Сэмэн Маайыһап бу дьоһун айымньытыттан булан, олоххо күүс биэрэр тыын, хараанныыр-араҥаччылыыр сүдү күүс кистэлэҥин арыйыаҥ…

Эллэй (1904-1976). Айымньылар : [16+] / Эллэй ; редакционнай коллегия: Ф. В. Габышева, Д. Е. Васильева, А. В.Егоров [уо.д.а.]. — Дьокуускай : Бичик, 2014- . — 21 см. — (Саха народнай суруйааччылара)

Народнай поэт Серафим Кулачиков-Эллэй эһиил төрөөбүтэ 120-сылын туолар. Төһө да кэм-кэрдии, бүтүн аан дойду тутула тосту уларыйбытын иһин, кини бэйэтин кэмин чулуу поэта буолара мөккүөрэ суох. Эллэй хоһооннорун тыла сытыыта, өрө күүрүүлээҕэ, дорҕоонун дьүөрэлэһиитэ ааҕааччыны сөхтөрөр. Ол да иһин народнай поэт үгүс хоһооно сэбиэскэй кэмҥэ ырыа буолан баран, билиҥҥэ диэри ыллана. Кинигэ саха классикатын, поэзияны чинчийээччилэргэ уонна хоһоону таптаан ааҕааччыларга ананар.

 

Будикин Е.Д.  (1932). Ионова Мария Николаевна / Е. Д. Будикин. — -Дьокуускай : Сайдам, 2017. — 125, [2] с. : ил., портр. ; 20 см.

В книгу собраны материалы об якутском фольклористе, знатоке якутского языка М. Н. Ионовой-Андросовой, а также вошли ее работы.

 

Макарова Ольга Николаевна (1954). Айымньы күлүүһүн арыйдахха : (cаха литературатыгар ырытыылар, сэҥээриилэр, бэлиэтээһиннэр) / О. Н. Макарова ; бырайыагы сүрүннээччи Г. Г. Андросов. — Дьокуускай : Алта, 2023. — 302, [1] с. : портр. ; 21 см. — 500 экз.

В этой книге собраны статьи и заметки, написанные в разное время литературным критиком Ольгой Макаровой. Основатели якутской литературы, писатели-классики, современные якутские авторы, творческие люди Таатты — все вместе представляющие якутскую художественную литературу.

Бравина Р.И. (д-р ист. наук; 1956). Экспедиция: өбүгэ аартыктарын арыйан : тэттик кэпсээннэр, суоллааҕы бэлиэтээһиннэр, ахтыылар /Розалия Бравина. — Дьокуускай : Айар, 2023. — 253, [1] с. : ил. ; 20 см.

Кинигэҕэ ааптар, историческай наука доктора, профессор 1974 сылтан саҕалаан археологическай, этнографическай экспедицияларга үлэтин сырдатар. Бииргэ алтыспыт доҕотторун биллэр учуонайдар Ф.Ф. Васильев, П.А. Слепцов, А.Л. Дьяконов, Г.Н. Копырин уо.д.а. наука эйгэтигэр маҥнайгы хардыыларын экспедиция мүччүргэннээх сырыыларын нөҥүө тэттик кэпсээн нэригэр арыйар. Абый, Дьааҥы, Өлөөн, Томпо улуустарыгар хомуйбут матырыйаалларыгар олоҕуран, ыраах түөлбэлээн олорор сахалар уонна олохтоох норуоттар төрдүлэрин-уустарын, олохторун-дьаһахтарын, итэҕэллэрин туһунан кэрэхсэбиллээх суруйуулар киирдилэр.
Саха сирин түҥ былыргы историятын сэҥээрэр ааҕааччы киэҥ эйгэтигэр
туһуланар.

Төрүттэнии кинигэтэ. Тахсыы кинигэтэ / богословскай эрэдээктэр Саргылаана Леонтьева ; филологическай уонна стилистическай эрэдээктэр Николай Ефремов ; тылбаасчыттар: Саргылаана Леонтьева, Рая Сибирякова-Аайа ; рецензент Афанасий Гуринов-Арчылан. — Москва : Биибилийэ тылбааһын института, 2022. — 272, [8] с. : ил., карт. ; 21 см.

 

 

Борисов И.В.  (1939). Ректордар : [ахтыылар] / И. В. Борисов. -Дьокуускай : Алаас, 2023. — 52, [2] с. : ил. ; 21 см. — 100 экз.

Книга воспоминаний о ректорах ЯГУ им. М. К. Аммосова — А. Е. Мординове, В. В. Филиппове и ректоре Якутского сельскохозяйственного института — А. В. Чугунове.

Предтеча : сборник статей / автор и руководитель проекта А. Н. Жирков ; редакционная коллегия: А. Н. Жирков (ответственный редактор), Е. П. Антонов, М. К. Илларионова [и др.] ; составители: А. Н. Жирков, Ю. Е. Дьячкова, З. И. Петухова, Г. Е. Шадрина ; научный консультант П. П. Петров ; [предисловие Г. Ю. Алексеева]. — Якутск : Айар, 2021. — 300, [2] с., [32] л. ил., портр. : ил., портр. ; 27 см. — (Национальная интеллигенция и становление государственности народов Якутии ; т. 2).

Во вторую книгу серии «Национальная интеллигенция и становление государственности народов Якутии» включены три сюжетные линии, рассказывающие о жизни и деятельности выдающихся представителей якутского народа второй половины XVIII—первой четверти XIX вв.: Софрона Сыранова, Алексея (Сэсэн) Аржакова и Ильи Шадрина, раскрывается тема истоков и особенностей первоначального этапа становления будущей национальной интеллигенции в Якутии. Для широкого круга читателей.

Алексей Елисеевич Кулаковский-Өксөкүлээх Өлөксөй / составители: А. Н. Жирков, П. В. Сивцева-Максимова, Лар. Р. Кулаковская, С. Д. Дарбасова, Нь. И. Ильина ; редакционная коллегия: А. Н. Жирков (ответственный редактор), Е. П. Антонов, П. В. Румянцев [и др.] ; научный консультант П. П. Петров. — Якутск : Айар, 2022.  — 310, [1] с., [8] л. ил., цв. ил., портр. : портр. ; 27 см. — (Серия «Национальная интеллигенция и становление государственности народов Якутии» ; Т. 4) (Первое поколение национальной интеллигенции Якутии).

В четвертой книге серии «Национальная интеллигенция и становление государственности народов Якутии» освещается жизнь и многогранное интеллектуальное наследие основоположника якутской литературы, исследователя языка, культуры, фольклора, этнографии народов северо-востока России А. Е. Кулаковского-Өксөкүлээх Өлөксөй.

 Кунан Хара = Хунан Кара : тыва баатырдыы эпоһа / Россия Федерациятын ЮНЕСКО дьыалаларыгар хамыыһыйата, Россия Федерациятын ЮНЕСКО дьыалаларыгар хамыыһыйатын Тыватааҕы салаата, Тыва Өрөспүүбүлүкэтин бырабыыталыстыбатын иһинэн гуманитарнай уонна прикладной социальнай экэнэмиичэскэй чинчийии института, «Аан дойду норуоттарын эпостара» норуоттар икки ардыларынааҕы ассоциация Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Дарханын иһинэн «Олоҥхо» национальнай тэрийэр кэмитиэт, М. К. Аммосов аатынан Хотугулуу-Илиҥҥи Федеральнай университет ; бырайыак ааптардара  Жирков А. Н., Даваа К. Т. ; хомуйан оҥордо Жирков А. Н. ; редакционнай коллегия: Даваа К. Т, Жирков А. Н. (бас эрэдээктэр), Иванов В. Н. [уо.д.а.] ; Ооржак Ч.-Х. Ч. тылыттан Дарыма О. К.-Ч. уонна Куулар Д. С. уһултарыылара ; тыва тылыттан Жирков А. Н. сахалыы тылбааһа ; тыва тылыттан Кудияров А. В. нууччалыы тылбааһа ; нууччалыыттан Борисова А. А. сахалыы тылбааһа ; Шалык Н. К. иллюстрациялара. — Дьокуускай : Айар, 2022. — 460, [2] с. : ил. ; 30 см. — (Аан дойду норуоттарын эпическэй айымньылара = Эпические памятники народов мира).

В данной книге представлены варианты перевода тувинского эпоса «Хунан Кара» на якутский язык как с русского перевода, так и напрямую с оригинального подстрочника

Николаев И.И.  (журналист; 1961). Происхождение народа саха и его геокультурного комплекса : в 2 томах / И. И. Николаев ; Институт гуманитарных исследований и проблем малочисленных народов Севера Сибирского отделения Российской академии наук, Северо- Восточный федеральный университет им. М. К. Аммосова, Институт геокультурного развития. — Якутск : Чопчу, 2023-. — 25 см.

Книга посвящена центральным проблемам происхождения народа саха и его этнической культуры. Автор привлекает большое количество письменных источников по древней истории предков якутов, начиная с ассирийских хроник и заканчивая средневековыми европейскими, арабскими и китайскими, а также использует весь собранный к настоящему времени массив этнографических, археологических, лингвистических, генетических, ономастических и др. материалов. В книге показываются подробно отраженный в письменных источниках, преимущественно в китайских хрониках, маршрут и исторические обстоятельства перемещения многоэтнического воинского контингента под командованием канглов, ставшего ядром будущего народа саха. Для наглядности использованы карты из книги С. Г. Кляшторного, Д. Г. Савинова «Степные империи древней Евразии» (2005 г.). Издание является первым томом двухтомника (второй том — полная библиография по теме этногенеза якутов и формирования якутской культуры, географические, этнические, именные и пр. указатели, хронология событий и т. д.).

 Красная книга Республики Саха (Якутия) : [справочник] / М-во охраны природы Респ. Саха (Якутия), ГБУ РС (Я) «Дирекция биол. ресурсов и особо охраняемых природ. территорий М-ва охраны природы Респ. Саха(Якутия)», Федер. агентство науч. орг., ФГБУН Ин-т биол. проблем криолитозоны Сиб. отд-ния Рос. акад. наук ;[редкол.: Е. И. Иванова и др. ; отв. ред. Н. С. Данилова]. — Москва : Реарт, 2017-. — 24 см.

Красная книга Республики Саха (Якутия) : [справочник] / М-во охраны природы Респ. Саха (Якутия), ГБУ РС (Я) «Дирекция биол. ресурсов и особо охраняемых природ. территорий М-ва охраны природы Респ. Саха(Якутия)», Федер. агентство науч. орг., ФГБУН Ин-т биол. проблем криолитозоны Сиб. отд-ния Рос. акад. наук ; [редкол.: Е. И. Иванова и др. ; отв. ред. Н. С. Данилова]. — Москва : Реарт, 2017-. — 24 см.

Тарасов А.А. (1949). Саха суруйааччылара : учууталга көмө босуобуйа / А. А. Тарасов. — Дьокуускай : Айар, 2023. — 80 с. : портр. ; 24 см. ISBN 978-5-7696-6915-6 : 490 р. — 1500 экз.

Саха тылын, төрөөбүт литератураны үөрэтиигэ уопуттаах учуутал Александр Тарасов олохтоох төрүт омуктар литератураларын төрүттээччилэри, норуот суруйааччыларын оҕолорго ураты методиканан билиһиннэрэр уопутун көмө ыйынньык, босуобуйа быһыытынан сырдатар. 38 суруйааччы мэтириэтэ, кини туһунан биллиилээх дьон этиилэрэ, сыанабыллара уонна ааптар анабыл хоһоонноро түмүллэн киирдилэр.

 

 

ДЛЯ ДЕТЕЙ:

Руфов Семен Титович (1927-2016). Чыычаахтарбар : хоһооннор, поэма, тылбаастар : оскуолаҕа киириэн иннинээҕи, кыра уонна орто саастаах оскуола оҕолоругар / Семен Руфов ;

Хомуурунньукка саха норуодунай суруйааччыта Семен Руфов араас кэмҥэ суруйбут хоһоонноро, тылбаастара киирдилэр. Кини таайтарыылаах, дириҥ ис санаалаах, сатирическай хоһоонноругар хас да көлүөнэ махталлаах ааҕааччыта улааппыта. Тыл маастара оҕолорго анаан суруйбут айымньылара кэнчээри ыччаты иитиигэ, үөрэтиигэ сүҥкэн суолталаахтар, үйэлэргэ сүппэт үтүө аналлаахтар.
Оскуолаҕа киириэн иннинээҕи, кыра уонна орто саастаах оскуола оҕолоругар ананар.

 

Тарасенко С.В. . Бөрө : оскуола саастаах оҕолорго аналлаах баллада. Волк : баллада для детей школьного возраста : 6+ / Светлана Тарасенко ; художник Л. Е. Ермолаева-Алексеева. — Дьокуускай : Кэскил, 2021. — 29, [2]., 29 с. встреч. паг. : цв. ил. ; 20 см.

Иринцеева Е.С. -Огдо. Дьиибэ Лаабы : [ 2Д анимациялаах кинигэ] / Огдо ; худуоһунньук Е. Ю. Неустроев ; кинигэ 20- анимациятын Н. М. Мочкин оҥордо. — Дьокуускай [Айар], 2023. — 7, [1] с. : ил. ; 22 см.

Сир дьиктитин Сир анныгар, ууга булуохха сөп дуо? Онно баар харамайдар өйдөрө киһиэхэ маарынныыра буолаарай? Уу анныгар олох баар үһүө? Итинник ыйытык киһини, оҕону буолбакка, оннооҕор учуонайдары долгутар. Оттон биһигини иһит эрэ, кырачаан!
Арай биирдэ, Тымныы оройугар баар Лабыҥкыр эбэккэ дириҥ далай уутун хаар-муус баттаан, дөйө тоҥмут кэмигэр, быыкаа сып-сылаас уу онно хаалбыт түгэҕэр иһийбит-чуумпурбут балыктары кытта олорбута үһү көрдөөх-нардаах Лаабычаан. Кини бу уу иччитэ, хас эмэ үйэ тухары тыыннаах Лабыҥкыр кырдьаҕас хос сиэнэ…
Остуоруйа салгыытын, былырыын-быйыл Лаабы мүччүргэннээх сырыыларын манна аах, анаар, чугастык доҕордос!

 

Чехордуна Е.П.  (канд. пед. наук; 1945). Олоҥхо эйгэтэ : алын уонна орто саастаах оскуола оҕолоругар : [6+] / Е. Чехордуна, Е. Иванова ; худуоһунньуктар: Ю. Пестряков, С. Старостина. — Дьокуускай : Айар, 2023. — 70, [1]с. : ил. ; 20 см.

Кинигэҕэ олоҥхо муҥура биллибэт киэҥ эйгэтиттэн тылы туттуу туһунан сурулунна. Киһи уйулҕатын араас хамсааһынын бэлиэтиир өйдөбүллэри олоҥхо тылынан арыйан көрдөрүү, сиэрдээх хамсаныыны ойуунан дьүһүйүү оҕолор олоҥхону үөрэтэллэригэр көмөлөөх буолуо.

Никифорова М.Г.  (редактор- методист). Саха уран дьарыга / Марина Никифорова, Сардана Жукова, Ирина Каратаева ; Саргылана Константинова тылбааһа ; худуоһунньуктар: Анастасия Крюкова, Александр Баишев. — Дьокуускай : Айар, 2023. — 24 с. : цв. ил. ; 22 см. — (Билиичээн).

Ойуулуур-дьүһүннүүр ускуустуба, иис-уус — өбүгэлэрбитин утумнаан кэлбит үгэспит. Билиэн-көрүөн баҕалаах оҕо бу кинигэттэн маһы ыллатар, хаамтарар дьоҕурдаах уустарбыт сөбүлээн туттар мастара ханныгын, саха норуота туоһу тоҕо ытыктыырын, тоҕо таҥас-сап харысхал бэлиэлэрдээх буоларын, оһуор-мандар суолталарын уонна да атын элбэҕи билиэҕэ.

МатаннановН.П. . Успуорт көрүҥнэрэ : оҕо энциклопедията / Николай, Альбина Матаннановтар ; Александра Артемьева литературнай чочуйуута ; Марина Никифорова хоһоонноро ; худуоһунньук Полина Прудкова. — Дьокуускай : Айар, 2023. — 36 с. : цв. ил. ; 22 см. — 3000 экз.

Аан дойдуга успуорт араас көрүҥэ элбэх. Бу оҕолорго аналлаах элбэх уруһуйдаах энциклопедияны дьиэ кэргэнинэн бары сөбүлээн ааҕыаххыт диэн эрэнэбит. Манна Саха сиригэр киэҥник тарҕаммыт успуорт 24 көрүҥүн туһунан кэрэхсэбиллээхтик кэпсэнэр. Кырачаан успуорду таптааччылар Саха сирин норуоттарын спортивнай оонньуулара, «Манчаары оонньуулара», «Дыгын оонньуулара», «Азия оҕолоро» норуоттар икки ардыларынааҕы успуорт оонньуулара курдук киэҥник биһирэнэр, далааһыннаахтык ыытыллар күрэхтэһиилэр тустарынан билиэхтэрэ. Маны таһынан кырачааннар кинигэттэн видеороликтаах эти-сиини чэбдигирдэр хамсаныылары көрөн оҥоруохтарын сөп.
Саха сиригэр физкультурнай хамсааһын 100 сылыгар ананар.

Сүрү күүһүрдүү : кут-сүр өйдөбүллэрин иҥэрии, оҕо этин-сиинин чэбдигирдии : иитээччигэ көмө босуобуйа / Г. Н. Дьячковская, О. И. Михалева, А. А. Шарина, Н. Е. Федорова. — Дьокуускай : Айар, 2023. — 27, [2] с. : ил. ; 26 см. — (Сахауһуйаана).

Босуобуйаҕа оскуолаҕа киириэн иннинээҕи саастаах оҕолорго чөл олох өйдөбүлүн иҥэриигэ — сүрү күүһүрдүүгэ аналлаах дьарыктар киирдилэр. Сарсыардааҥҥы гимнастика дьарыктара үөрэх дьылыгар уонна сахалыы халандаарга сөп түбэһиннэрэн толкуйданнылар. Хас биирдии эрчиллии ханнык ыйга түбэһэриттэн тутулуктаах, уратылаах.
Оҕо уһуйааныгар физическэй култуура инструктордарыгар, педагогтарга уонна төрөппүттэргэ туһуланар, ону таһынан үрдүк, орто анал үөрэх устудьуоннарыгар.

 

 Өс хоһоонноро : ойуу тылдьыт / хомуйан оҥордо А. И. Артемьева ; худуоһунньук Алина Егорова. — Дьокуускай : Айар, 2023. — 36 с. : ил. ; 20 см. ISBN 978-5-7696-6932-3 (в пер.) : 250 р. — 3000 экз.

Тылдьыкка сахалыы 99 өс хоһоонун суолтата, нууччалыы тылбааһа киирдэ. Ааҕааччы интэриэһин тардарга анаан өс хоһоонноро көрүдьүөс ойууларынан көрдөрүлүннүлэр.

Оонньуохха-көрүлүөххэ / хомуйан оҥордулар: А. А. Неустроева, С. Е. Николаев, С. А. Попова [уо.д.а.] ; оонньуулары видеоҕа уһулла А. В. Барбасытова ; [бырайыак салайааччыта А. С. Тимофеева]. — Дьокуускай : Айар, 2023. — 30, [2] с. : ил. ; 22 см.

Хомуурунньукка көрдөөх, хамсаныылаах, спорт көрүҥэ буолбут, остуолга оонньонор төрүт оонньуулар уонна иитээччилэр бэйэлэрэ айбыт оонньуулара түмүллэн киирдилэр. Хас биирдии оонньуу ис хоһоонун видео нөҥүө «Меморис» сыһыарыыны хачайдаан көрүөххэ сөп. Оонньуулар иитэр-үөрэтэр өрүттэрэ оҕону төрүт өйдөбүллэргэ, сиэргэ-майгыга уһуйуохтара, этин-сиинин, булугас өйүн, айар дьоҕурун, алтыһар сатабылын сайыннарыахтара. Кинигэ төрөппүттэргэ, оҕолорун кытта бииргэ оонньооннор, иллэҥ кэми көхтөөхтүк атаарарга, дьиэ кэргэҥҥэ истиҥ эйгэни тэрийэргэ күүс-көмө буолуоҕа, оттон иитээччилэргэ, учууталларга араас дьарыктары, күрэхтэһиилэри тэрийэн ыыталларыгар туһалыаҕа.

Михайлов В.Е. -Алып Чагаан. Чабырҕахтар : чуопчаара чаҥый, чугдаара чоргуй : [алын уонна орто саастаах оскуола оҕолоругар : 6+] / Алып Чаҕаан. — Дьокуускай : Айар, 2023. — 123, [2] с. ; 17 см.

Кинигэҕэ киирбит саха олоҕор-дьаһаҕар сыһыаннаах чабырҕахтар оҕо чабырҕах нөҥүө сомоҕо домохтору, харыс тыллары, дьүһүннээһиннэри, түүрдүү тыллары о.д.а. билэригэр тирэх буолуохтара. Оҕо толкуйдуур дьоҕурун сайыннарарыгар, тылын саппааһын байытарыгар, өйүн эрчийэригэр, төрөөбүт тылыгар интэриэһин көбүтэригэр, тылын имитэригэр көмөлөһүөхтэрэ.
Кинигэ алын уонна орто кылаас үөрэнээччилэригэр ананар.

Алексеев С.П.  (писатель; 1922-2008). Арассыыйа улуу уолаттара : дьоруойдарга үйэлэргэ албан аат!!! : кыра уонна орто саастаах оскуола оҕолоругар / Сергей Алексеев ; П. И. Филиппов тылбааһа ; худуоһунньук Андрей Григорьев. — Дьокуускай : Айар, 2023. — 94, [2] с. : цв. ил. ; 24 см.

Бу кинигэ төрөөбүт дойдутун устуоруйатын ытыктыыр уонна таптыыр ааҕааччыларга ананар.Билигин, элбэх көлүөнэ дьон олорон ааспытын кэннэ, Пётр Пиэрибэйи тоҕо ахтабытый? Фельдмаршал Суворов тугунан албан аатырбытай? Кутузов аатын дьон-сэргэ тоҕо кэпсээнигэр, номоҕор үйэтитэн илдьэ сылдьарый?

Биһиги дойдубут улуу. Элбэх ыарахаттары көрсүбүт устуоруйалаах. Кини ааспыт суола эмиэ улуу. Былыргы дьыллар мындааларыгар буолбут Аҕа дойдубут уонна норуоппут туһунан кэпсээннэри ааҕыҥ.

 

Представляем вашему вниманию обзор новых краеведческих книг, поступивших в Хара-Алданскую сельскую библиотеку!

Федотова, Мария Прокопьевна. Таптал күүһэ : роман : икки чаастаах / Мария Федотова-Нулгынэт. — Дьокуускай : Айар, 2023. — 21 см.

Ааптар айымньытын иккис чааһыгар мүччүргэннээх олоҕун туһунан салгыы умсугутуулаахтык сэһэргиир. Ааҕааччы эбээн норуотун күнү айхаллыыр Нөргүнэк диэн сүрүн бырааһынньыгын, араас дьикти күрэхтэһиилэрин кытта билсиэҕэ, кутталлаах сундуук кистэлэҥин арыйыаҕа. Романы Нулгынэт өбүгэлэрин олоҕу хоһуйар, айылҕаҕа сүгүрүйэр, саргыны саҕар тойуктара, ырыалара киэргэтэллэр.

Аргунова Н.П. Логлоҕор. Һок? Һэптиэ! : чулуу кылгас кэпсээннэр : (аныгы саха дьахтарын санаалара) / Надежда Логлоҕор. — Дьокуускай : Айар, 2023

Чулуу кылгас кэпсээннэр… Ханнык баҕарар литэрэтиирэҕэ итинник көстүү баар. Биһиэхэ эмиэ оннук, айымньы ураты көстүүтэ: элбэх тыла суох көҥөс иэйиини тоҕу тэбиир кэриэтэ бэрт кылгастык суруллубут дьүһүйүү, санатыы, аахсыы, тобуллуу, толкуй, сэрэйии, ахтыы, сэрэтии сэдэх кыымнара кылам гыннылар, кинигэҕэ тиһилиннилэр.

Скрябин В.В. -Идэлги. Хааннаах сонор : сэһэн / Василий Скрябин — Идэлги. — Дьокуускай : Айар, 2023.

Бу дьиҥ чахчыларга олоҕурбут сэһэҥҥэ 1930 с. буолбут иэдээннээх быһылаан кэпсэнэр. Бүтүн Саха сирин үрдүнэн аатырбыт-сураҕырбыт Боссоойкону тутаары, эйэлээх нэһилиэнньэни кытары кыргыбыт чекистэр баһылыктаах этэрээт ыар дьайыытын ааптар көрбүт дьон кэпсээннэринэн, туох баарынан тириэрдэр. Айымньы обществоны баайга-дьадаҥыга, үрүҥҥэ-кыһылга хайытыы, утарыта туруортааһын хайдах курдук ыарахан содуллааҕын, киһиэхэ аһыныгаһа суох буолууну, хараҥа имэҥи уһугуннарарын уонна биирдиилээн даҕаны хорсун, чиэһинэй дьон-норуот туһугар элбэҕи оҥоруохтарын, дурда-хахха буолуохтарын сөбүн туһунан санааҕа аҕалар.

  Харлампьев, Н.П. — Тама Буо. Хоппуруон чулку : кэпсээн, хоһоон хомуурунньуга /Н. Харлампьев — Дьокуускай : Дани-Алмас, 2018. — 76 с.

Ааптар маннайгы кинигэтигэр төрөөбут дойдутун, дьиэ кэргэнин, сиэннэрин, үлэ-хамнас туьунан хомоҕой хоһоонноро, олоххо буолбут түгэннэртэн ылыллыбыт кэрэхсэбиллээх кэпсээннэрэ киирдилэр.

 Ирина Елизарова. Ураты / хомуйан оҥордо Г. В. Нельбисова. — Дьокуускай : Айар, 2023.

90-с сылларга кимиэхэ да майгыннаабат ураты куолас Саха сирин дьонун-сэргэтин сүрэҕин туппута. Хас түннүк аайыттан кутуллар нарын куолаһы истэн киһи эрэ барыта саныахтан кэрэ сэбэрэлээх Кыыс куону хараҕар ойуулаан көрөрө. Оттон кини — ураты этэ. Бары өттүнэн. Ураты талаан, ураты олох, ураты дьылҕа. Ааҕааччы бу кинигэни ылан хас да көлүөнэ үҥэр таҥарата буолбут Ирина Елизарованы кытта чугастык билсэн, кини ис дууһатын кистэлэҥнэрин арыйан соһуйуон да, уйадыйыан да сөп.

Стручков В.П.  Сахалыы ыраастык саҥарыах : кылгас тылдьыт / Дуулаҕа Дьуһаал, Христина Павлова. — 2-с таһаарыы. — Дьокуускай : Айар, 2023.

Күннэтэ кэпсэтэр, бодоруһар тылбыт-өспүт ханнык турукка тиийэн, хайдах туттуллан, этиллэн, дьылҕаланан эрэрий? Бу тылдьыкка үгүстүк туттуллар 1500 кэриҥэ киирии тыл сааһыланан, төрүт тылбытынан солбуллан, аттарыллан таҥылынна. Тылдьыты кэпсэтэр, сэһэргэһэр эйгэни түөлбэлиир дьон, чуолаан көрдөрөр-иһитиннэрэр тэрилтэлэр үлэһиттэрэ, ону сэргэ үөрэнээччилэр, уһуйааннар, култуура үлэтин тэрийээччилэр, суруналыыстар, салайааччылар туһаныахтарын сөп.

Данилов Р.Л. -Ородьумаан. Суох, эн кэпсиэ! : бассаап бестселлерэ / Ородьумаан. — Дьокуускай : Айар, 2023

Бассаапка Ородьумаан диэн аатынан киэҥник биллибит, киэһэ-сарсыарда кэпсээни сэргээччилэри элбэх сыл тылын сүмэтинэн түмпүт, иһирэхтик иитиэхтээбит, Родион Лазаревич Данилов саҥа айымньыларын тиһэн, аны кинигэ нөҥүө ааҕааччытыныын сэһэргэһэр. Күннээҕи олоххо буолар, киһи күүппэтэх өттүттэн дьылҕаны ыпсарар да, ыһар да түгэннэр, номоххо ахтыллар умнулла быһыытыйбыт чахчылар, ол быыһыгар айылҕа көстүбэт күүһэ, кими эрэ хатаҕалыыр кыаҕа кырдьыктаахтык кэпсэнэр. Оннук, оллоонноон олорон, түөлбэтин тылынан тартаран ону-маны сэһэргэһэр Ородьумааны болҕой, олохтоохтук аах. Кэмсиниэҥ суоҕа.

П. Е. Самсонов-Бүөтүр Хара. Таптал баар! : кэпсээннэр /. — Дьокуускай : Айар, 2023.

Дьоҕус кинигэҕэ киирбит айымньылар бары итэҕэли, көстүбэт күүһү, чараас эйгэни кытта ыкса ситимнээхтэр. Эдэр дьон олоҕо сиэри уому кэһииттэн алдьанарын, айылҕа киһини куттуур сөҕүмэр күүһүн, аньыы-хара тиһэҕэр тиийэн иэстэбиллээх буоларын туһунан кэпсээннэр ааҕааччыны толкуйдаталлар, тулалыыр эйгэҕэ, төрүт үгэскэ харыстабыллаах сыһыаннаах буо ларга уһуйаллар. Кэпсээннэр тэтимнэрэ  болҕомтону тутар, ойуулана турары бу баардыы көрдөрөр.

Наумов Д.Ф.. Ааспыт үйэ оҕолоро, аныгы үйэ оҕонньотторо : [кэпсээннэр] / Миитэрэй Наумов ; [худуоһунньук А. Е. Евстафьев]. — Дьокуускай : Дани-Алмас, 2023.

В сборник вошли рассказы о сельских жителях, животных, написанные автором в разные годы.

Наумов Д.Ф.. 30 кэпсээн / Миитэрэй Наумов ; [аан тылы суруйда Афанасий Гуринов-Арчылан]. — Дьокуускай : П. А. Ойуунускай аатынан судаарыстыбаннай литература музейа, 2023.

ДЛЯ ДЕТЕЙ:

Шарина, В.И.  Алыптаах хомус : [остуоруйа] / Василена Шарина, Марфа Шарина ; худуоһунньук Надежда Лопсонова. — Дьокуускай [Айар], 2023.

Хорсун санаалаах нарын кыыс Кустукчаана саха дьонун, сирин-дойдутун быыһыыр санааттан ыраах мүчччүргэннээх  айаҥҥа турунар… Кини туох дьиктини көрсөрүн, хайдах тургутуулары ааһаарын, уонна үтүө санаатын күүһүнэн тугу ситиһэрин, кырачаан ааҕааччыбыт, бу кинигэттэн билиэҕиҥ. Кустукчааналыын тэҥҥэ дьикти алыптаах хомуһу кытта билсиэҥ, оонньуу үөрэниэҥ. Кинигэ таһыгар qr-куодунан Василена Шарина килиибэ, иһигэр  хомуска маҥнайгы видео-уруоктар киирдилэр.

Сосин К.И. . Эһээ оҕотобун : [хоһооннор : уһуйаан уонна кыра саастаах оскуола оҕолоругар] / Константин Сосин ; [Мария Игнатьева ойуулара]. — Дьокуускай : Айар, 2023.

Кинигэҕэ тыа ыалын сайыҥҥы түбүгэ уонна эһэлээх эбэ сиэн оҕолоругар уйаҕас сыһыаннара иһирэхтик кэпсэнэр.

Андросов Г.Г.. Боотур буолуом : уолаттарга хоһооннор / Г. Г. Андросов-Хабырыыс Ондороос ; [Николай Мочкин ойуулара]. — Дьокуускай : Айар, 2023.

Саҥа кэм суруйааччытын алын кылаас оҕолоругар аналлаах хоһоонноругар саха оҕото тыа сирин кытта ситимин өбүгэ төрүт өйдөбүллэригэр уонна аныгы олох дьүһүлгэнигэр олоҕуран хоһуйар.

Винокурова Т.Е. -Сабыйа. Оотой-тоотой оҕолорго : хоһооннор : төрөппүт оҕотугар ааҕарыгар / Татьяна Винокурова-Сабыйа ; Алина Егорова ойуулара. — Дьокуускай : Айар,2023.

Кырачаан оҕо күннээҕи олоҕор туттар малларын: таптыыр оонньуурдарын, аһыыр иһитин-хомуоһун, ону тэҥэ сөбүлүүр астарын уонна сэп-сэбиргэл туһунан тэттик кээмэйдээх хоһооннор.

Доллонов В.С.  (1959). Рассказы о Якутии : взгляни в будущее через историю! / Владислав Доллонов ; художник Алина Егорова. — Якутск : Айар, 2023.

Книга увлекает юных читателей во времена, которые остались позади: от времён Омогоя Бая до недавнего прошлого. Рассказы об истории родного края расширяют кругозор, позволяя погрузиться в историю и открывая горизонты будущего.

Готовцев С.П.. Ирбэт тоҥ кистэлэҥнэрэ ; [А. Григорьев, Е. Спиридонова, А. Захаров ойуулара, С. Готовцев, С. Никифоров, К. Попова хаартыскалара]. — Дьокуускай : Айар, 2023.

Ирбэт тоҥ хайдах үөскээбитэй? Тоҥ сир төһө халыҥнааҕый? Элбэх этээстээх таас дьиэлэр «атахтаахтар» дуо? Асфальга бөлкөйдөр тоҕо тахсалларый?
Билиэн-көрүөн баҕалаах Тургун уолчаанныын силиэстийэ ыытан ирбэт тоҥ кистэлэҥнэрин арыйарга бэлэмҥит?

Михалева Н. -Сайа. Улуу Тымныы оҕуһа. Кыһыммыт арай кэлбэтин?! : үһүйээн-остуоруйа / Эбээ Сайа ; Алина Егорова ойуулара. — Дьокуускай : Айар, 2023.

Аан дойдуга саха эрэ омук уус-уран айымньытыгар «Дьыл Оҕуһа», «Тымныы Оҕуһа» диэн ураты дьүһүлгэн баар. Тымныы Оҕуһа Хотугу Муустаах байҕалтан тахсан кыыдааннаах кыһыны Саха сиригэр аҕалар. Дьон-сэргэ кини муостара биир-биир булгу барар күннэрин анаан-минээн бэлиэтиир, күүтүүлээх сылыйыы саҕаланан барар билгэтинэн ааҕар. Аар айылҕа үйэлэргэ олохтообут сиэрэ кэһиллиэ дуо? Өбүгэ номоҕо аныгы кэмниин силлиспит үһүйээнин ааҕыҥ.

Николай Якутскай. Булчуттар үгэстэрэ : номохтор, кэпсээннэр : [орто уонна улахан кылаас оҕолоругар] / Николай Якутскай ; Александр Баишев ойуулара. — Дьокуускай : Айар, 2023.

Харахха көстөн кэлэрдии итэҕэтиилээхтик суруллубут номох кэпсээннэртэн уол оҕо айылҕалыын алтыһа, булт үгэстэрин, албастарын иҥэринэ, айылҕа күүһүгэр итэҕэйэ, суруллубатах сокуон диэн тугун өйдүү үөрэниэҕэ. Уустук суолталаах тыллар быһаарыылара суругунан уонна ойуунан бэриллэр. Хомуурунньук саха норуодунай суруйааччыта Николай Якутскай төрөөбүтэ 115 сылыгар ананар.