Хара-Алдан нэһилиэгэ 1913 сыллаахха от ыйын 1 күнүгэр төрүттэммитэ.
«Чаран» бэьуэлэгэр 1951 сыллаахха маннайгы тутуулар са5аламмыттар.
«Кутурук Тыраат»
Хара Уулаах Иэхэй бала5ана.
1912 сыллаахха олохтоохтор мустан туспа нэьилиэк буолар
туьунан мунньах ыыппыттара. Бу кэмҥэ нэһилиэккэ 198 киһи олорор диэн бэлиэтээбиттэр. Ол иһигэр 111 эр киһи, 87 дьахтар, 54 хаһаайыстыба баара.
Захаров Гаврил Никитич — нэhилиэк ревкомун бастакы бэрэссэдээтэлэ. 1920 сыл кулун тутартан 1922 сыл ахсынньы ыйга диэри салайбыта.
1930-с сылларга бүттүүн үөрэхтээһин олоххо киирэн, оскуолаҕа үөрэнэр саастаах оҕолор бары оскуоланан хабыллалларын иһин үлэ күүскэ барбыта.
1930-32 сыллардаахха Саха АССР Правительствотын уурааҕынан Бороҕон сэлиэнньэтигэр кииннээн Уус-Алдан оройуна тэриллэн, Хара-Алдан нэьилиэгэ Уус-Алдан оройуонугар киирэ сылдьыбыта.
Онтон Саха АССР Правительствотун уурааҕынан, Таатта оройуонугар бэриллибитэ.
Хара-Алдан нэһилиэгиттэн кулаактааһыҥҥа уонна репрессияҕа тубэспиттэр:
Ити сылларга Хара-Алдан нэ7илиэгэр «Уолба», «Тупсарыы Куобараба», «Төрүттэнии» артыаллар тэриллэн таһаарыылаах, коллективнай үлэлэрин саҕалаабыттара.
1937-38 сыллар кирбиилэригэр үс артыал холбоһон, «Төрүттэнии» холкуос буолбуттара.
Председателльарынан анаммыттара:
1932 сыллаахха, гражданскай сэрии геррйа Гаврил Васильевич Егоров көҕүлээһининэн, Аана Өтөҕө диэн сиргэ саҥа бастакы оскуола үлэҕэ киирэр.
1933 сыллаахха Хара-Алдан орто оскуолата Г.В.Егоров аатын сүгэр.
Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу сэрии сылларыгар (1941-1945 сс.)
Сэрии хонуутугар охтубут буойуттар:
А5а дойду Улуу
Сэриитин кыттыылаахтара.
А5а дойду Улуу сэриитин сылларыгар фрону балык аьынан хааччыйар сыалтан 1943 сыллаахха “Торуттэнии” колхоз базатыгар “Торуттэнии” балык артыала тэриллибитэ.
Биһиги эбэһээтилистибэбит маннык:
1941-45 сылларга «Төрүттэнии» холкуоһун холкуостаахтара балыгы бултааһыҥҥа уонна күндү түүлээҕи сонордоһууга таһаарыылаахтык үлэлээбиттэрэ уонна оройуоҥҥа социалистичкай куоталаһыыга инники кэккэҕэ сылдьыбыттара. Бастыҥ үлэлээх, үрдүк көрдөрүүлэри ситиспит балыксыттар, булчуттар элбэхтик оройуоҥҥа, республикаҕа тиийэ биллибиттэрэ уонна хаҕаммыттара.
Тыылга кыайыыны уһансыбыттара.
1941-50 сс. наҕараадаламмыттар:
1991 с. на5араадаламмыттар:
1993-1994 сс. на5ардаалаламмыттар:
1995-96 сс на5араадаламмытар: