С. П. Данилов

          ТӨРӨӨБҮТ ТЫЛ

Чыычаахха — чыычаах чуопчаарар тыла,

Сүүрүккэ — сүүрүк сипсийэр тыла,

Этиҥҥэ — этиҥ эрчимнээх тыла —

Илгэлээх истиҥ ийэ тыл буолар.

Оттон бу миэхэ ийэм биэрбит тыла,

Олоҕум тыла,

Тапталым тыла —

Мин төрүт тылым, мин ийэ тылым

Саргылаах сахам

Саҥата буолар.

Өлбөт мэҥэ

Тылбыттан булабын

Ааспыт кэмнэр

Айыы санааларын,

Бүгүҥҥү күнүм көмүс түгэннэрин,

Кэлэр кэмнэр кэтит кэриҥнэрин.

Кининэн эрэ

Тыыннаах тапталым

Нарын саҥатын

Туойар кыахтаахпын,

Өлүөнэм үрүҥ түүнүн үчүгэйин,

Өлбөт өрөгөй бардам баҕатын.

Кининэн эрэ,

Кэпсиир кыахтаахпын, силигин ситэрэн,

Сэмэй сүрэх

Сип сибигинэйиитин,

Сээркээн сэһэн иһирэх иэйиитин,

Эр санаабыт төлөнүн, омунун,

Дуоһуннаах дьайыыбыт

Дуоспурунун.

Олох ханнык да ыар түгэнигэр

Ийэ тылгыттан абыралы булуон,

Кини баай байҕалыгар тиксэҥҥин

Баай дууһаланыан,

Өлбөт өйдөнүөн.

Эҥин эгэлгэ,

Кэрэтик иһиллэр

Үгүстэр, үгүстэр дархан тыллар.

Тыллар бары туспа кэрэлээхтэр,

Бары туспа

Уран ойуулаахтар.

Оо, ол эрээри дууһаҥ тугэҕэр,

Эн бар дьонуҥ санаатын саталыыр,

Ийэ эрэ

Тылгынан этиллэр

Итии иэйиилэр

Сөҥҥө сыталлар.

Ол иһин Дьылҕа

Киниэхэ анаан

Биэрбит эбит

Ийэ тыл алыбын.

Нууччаҕа — нуучча номоҕон тылын,

Сахаҕа — саха сайаҕас тылын.

          КЭС ТЫЛ

Алааскар эн мас үүннэрэн хааллардаххына —

Хас саас аайы сэбирдэх буолан тыллыан,

Күнүҥ сирин таптаан ыллаабыт буоллаххына —

Күн аайы, күнү кытта эн тиллиэҥ.

Ийэ дойдугар тугу, ханныгы дайаргынан —

Кырыыска да туруон, ырыаҕа да ылланыаҥ,

Төрөөбүт төрүт тылгын төһө таптыыргынан

Ой дуораана буолан өлбөт үйэлэниэҥ.

Өбүгэлэргин кэриэстээбит эбит буоллаххына —

Кэлэр кэнчээри ыччаккар кэрэтик ахтыллыаҥ,

Бар дьонуҥ туһугар олорбут эбит буоллаххына —

Бар дьонуҥ кэхтибэт кэс тылыгар дуораныйыаҥ.

Алааскар эн мас үүннэрэн хааллардаххына —

Хас саас аайы сэбирдэх буолан тыллыаҥ,

Күнүҥ сирин таптаан ыллаабыт буоллаххына —

Күн аайы, күнү кытта эн тиллиэҥ.

В.М. Новиков — Күннүк Уурастыырап

          САХА ТЫЛА

Өр дьыл өлбөккө кэлбиччэ,

Өлгөм килиэби сиэбиччэ,

КиҺи эҥини да истэр,

Киһи эрэйгэ да тиксэр:

Соох «түөрүөтүк» оҕолор,

Сонун түмүгү оҥорон,

«Саха тыла эстэр», — дииллэр,

Саҥарбакка сүбэлииллэр…

Эрэнэбин, эстиэ суоҕа,

Эрдэ эттэххит буолуоҕа!

Ленин кириэһин чэлгитэр,

Дьиҥнээх кэрэни тэнитэр.

Маннык үчүгэй үйэҕэ

Бачча көҥүлгэ-дэлэйгэ

Эмиэ тоөо эһиннэҕэй,

Эһи дойҕоххут кэллэҕэй.

Үлэ, охсуһуу суолунан,

Үөрэх күүстэрин туһанан,

Үгүс кыайыыга кыттыһан,

Үтүө кылааты уксуһан,

Өндөл халлааҥҥа ыттыһан,

Өлбөт мэҥэни булсуһан —

Саха олоҕо уһуоҕа,

Саха удьуордаан ууһуоҕа.

Төрүт сыалбытын ситэммит,

Түмсүү ыһыаҕар тиийэммт,

Киһи аймах киэҥ кэскилин

Кэтит чэчирин анньарга,

Сурах истиҥнээх иэйиитин

Сүҥкэн гимнэрин айарга, —

Саха ырыата сатарыа,

Саха саҥата саргылыа.

В.Н. Потапова

ИЙЭ ТЫЛ

Хас үйэ буолла хаһааммыппыт

Хаарыан бэйэлээх ийэ тылбытын?

Кэтит да кэми уҥуордааммыт

Илдьэ кэлбиппит кини талыытын.

Сахалыы туойан саатыыллара

Буор балаҕан үйэтин сахалара,

Эҥээрийэн ырыа саҕыллара

Дьиэ иһэ үөрүүнэн туолара.

Саҥа олох дьикти саргытын

Саха доллоһута туойбута.

Эргэ олох эстэн барбытын

Эмиэ иэйэн хоруйбута.

Кыра бэйэбит улааппыппыт,

Ийэбит үүтүн эмэммит —

Алаас буоругар андаҕайбыппыт

«Ийэ тылбытын таптыахпыт» — дэһэммит.

М.Д. Ефимов

          ТЫЛ КҮҮҺЭ

Тыл күүһэ тиллэр кэмэ-кэрдиитэ

Ситтэ, силигилии үүннэ.

Саха киһитэ, ахсым атыҥ кэриэтэ

Саҥарар саҥабын үүннээ-тэһииннээ.

Тылгын уолҕамчытык туттан бардаххына,

Тыынар тыыннааххын тылбыйан барыа,

Айгыр-силик айылҕаҕын аймыыр, алдьатар

Аанай-туонай алдьархайы тардыа.

Үрдүк Айыылар сөҕүрүйбэт тыыннарын

Иччи оҥостон иҥэриммит тыллар

Ис кистэлэҥнэрин, тааллыбат таабырыннарын

Арчылыыр алгыстар илдьэ сылдьаллар.

Алгыһынан ыраастыыллар аньыыны-хараны,

Алгыска илэ көстөр тыл алыба.

Тыл — Таара! Бу Сири, Халлааны,

Туох баары барытын Тыл айбыта.

Ол иһин этэллэр: «Аан маҥнай Тыл баара»,

Тыл — сайдыы, барҕарыы тутаах күлүүһэ.

Ханнык да омук дьылҕатын быһаарар

Кини тылын баайа, кини тылын күүһэ.

Билэбин ийэ тылым илбиһэ, бэл диэтэр,

Хагдарыйбыт да маһы хаттаан көҕөрдөрүн.

Тылыгар көрөбүн саха ууһуур-тэнийэр,

Үйэлэргэ баар буолар өлбөт өрөгөйүн.

С.Е. Дадаскинов

ТӨРӨӨБҮТ ТЫЛБАР АНДАҔАР

Сайаҕас, сырдык санааларбын,

Сайдам-ыллам ырыаларбын,

Ыраах ыҥырар ыраларбын,

Ыраас иэйиим уһуктарын

Эйигинэн этиэм диэммин,

Эйигинэн кэпсиэм диэммин

Төбөбүн нөрүтэн андаҕайабын,

Төрөөбүт тылым!

Киһини кэлэтиэх, хомотуох,

Киһи кутун-үрүн тоһутуох

Тосту, бардам тыллары,

Толоос, моку санаалары

Эйигинэн этимиим диэммин,

Эйигинэн үөтүмүүм диэммин

Төбөбүн нөрүтэн андаҕайабын,

Төрөөбүт тылым!

Эйиэхэ баар эбэм ырыата,

Эйиэха баар эһэм алгыһа,

Эйиэхэ баар аҕам үөрүүтэ,

Эйиэхэ баар ийэм иэйиитэ!

Ону мин харыстыам диэммин,

Төбөбүн нөрүтэн андаҕайабын,

Төрөөбүт тылым

Улуу тыллардыын уруурҕаһан,

Уйгулана байан-тайан,

Уос иһиттэн эн устуоҕуҥ,

Уһун үйэлэргэ туругуруоҕуҥ!

Ону мин итэҕэйэбин диэммин,

Ону мин эрэнэбин диэммин

Төбөбүн нөрүтэн андаҕайабын,

Төрөөбүт тылым

И.М. Сосин

    ТАПТАЛЫМ ТЫЛА

Ааным боруогун атыллаан,

Тэлгэһэбэр тахсыахпыттан,

Көстөр саҕаҕы одуулаан,

Сири эргитэ саныахпыттан

Киллэм кэтит хонууларым,

Кэҥкил кэтэх тыаларым

Тапталым тыла буолтара.

Сайылыгым хонуутугар

Оҕолордуун сырсыһан,

Талба талыы кырдалыгар

Таалалаабыт сааспыттан

Улааппыт чараҥ бөһөүлэгим,

Тула тыыннаах айылҕам

Тапталым тыла буолтара,

Кун ийэм тобугар сыстан,

Остуоруйа сэлэҥин

Олустук сэҥээрэн, таптаан

Истибит кэрэ кэммиттэн

Норуот сырдыкка дьулуура —

Ньургун Боотур бухатыыра

Тапталым тыла буолтара.