Саха сирин буойун суруйааччылара — Хара-Алданский филиал

Эйэлээх олоҕу, тапталы, инники кэскили туойа сылдьыбыт саха суруйааччылара суос соҕотохто айар, суруйар оҥкуллара 1941 сыл бэс ыйын 22 күнүттэн тосту уларыйбыта. Ийэ дойдуну хаанымсах фашистартан саа-саадах тутан көмүскүүргэ саха суруйааччылара биир киһи курдук бэлэмнэрин биллэрбиттэрэ. Ол күнтэн ылата суруйааччы бөрүөтэ өргөстөөх ыстыыкка тэҥнэспитэ.

Сэриигэ барбыт 62498 киhиттэн сэрии толоонугар 37963 киhи үйэлэргэ хаалбыта, төрөөбүт дойдуларыгар этэҥҥэ 24000 киhи төннөн кэлбитэ.

Улахан хаан тохтуулаах Аҕа дойду Улуу сэриитигэр саха суруйааччыларыттан саа-саадах тутан кыайыыны уһансыбыттар. Алдьархайдаах сэрии бастакы күннэриттэн Саха сирин суруйааччылара фроннарга тиийбиттэрэ, илбистээх тылынан-өһүнэн норуоту ытык сэриигэ өрө күүрдүбүттэрэ, сэрии кыһалҕатын суох оҥорорго, фронт уонна тыыл тулхадыйбат биир сомоҕолорун хааччыйыыга сүҥкэн улахан өҥөлөөхтөрө. Эллэй эппитинии, «уокка кыттан – уот, этиҥҥэ эбиллэн – этиҥ, хотойдорго холбоһон – хотой буолтара». Кинилэр бары кэриэтэ тэргэн тыаһыыр кэмигэр муза хам барар диэн өйдөбүлү утарар курдук, бүрүөлэрин ыстыыкка тэҥнээбиттэрэ, бар дьоннорун талабырдьыттары утары охсуһууга хоһоон, ырыа кынаттаах тылларынан ыҥырбыттара. Ол туһунан буойун-поэт И.И.Эртюков бэйэтин ахтыытыгар маннык суруйбута: “Фроҥҥа да сылдьан, тоҕоостоох түгэн түбэстэр эрэ, хоһооннору суруйарым. Фроҥҥа тоҕоостоох түгэн диэн тугуй? Ити сынньаныы, сылаас хоско кырааскалаах остуолга дьоһуннанан олоруу буолбатах. Кыргыһыылар быыстарыгар айаҥҥа биир эмэ күн тохтуу түһүү, өстөөх буомбалаабат, ытыалаабат кэмигэр окуопаҕа, землянкаҕа кылгас кэмҥэ олоруу. Кумааҕыгын ууран суруйар остуолуҥ – тобугуҥ, кааскаҥ, планшетын, суумкаҥ.»

Сэрии бастакы күннэриттэн уоттаах- төлөннөөх хоһоонноро өрөспүүбүлүкэ хаһыаттарыгар утуу-субуу тахсыталаан барбыттара. Ол курдук аҥардас “Кыым” хаһыакка 1943 с. 60 хоһоон, 58 кэпсээн уонна 140 байыаннай-патриотическай ис хоһоонноох уочаркалар бэчээттэммиттэрэ. Сэрии кэмигэр уопсайа 80-тан тахса кинигэ тахсыбыта.

Артамонов Иннокентий Иванович
(21.11.1928 -2006)

Поэт, тылбаасчыт. Саха республикатын култууратын үтүөлээх үлэһитэ, Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа.
1964с. Суруйааччылар сойуустарын чилиэнэ.

Бродников Алексей Спиридонович

(26.02.1917 — 25.06.1998)

Поэт, прозаик.
Саха республикатын култууратын үтүөлээх үлэһитэ. Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа.
1965 с. Суруйааччылар сойуустарын чилиэнэ.

Винокуров Илья Дорофеевич — Чаҕылҕан

31.07.1914 – 09.09.1952

Поэт, тылбаасчыт.
1938 с. Суруйааччылар сойуустарын чилиэнэ.

Данилов Софрон Петрович
(19.04.1922 – 07.09.1993)

Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, саха народнай суруйааччыта, прозаик,поэт, драматург,публицист, тылбаасчыт, критик, биллиилээх общественнай деятель.

Кудрин Архип Георгиевич -Абаҕыыныскай

(20.01.1907 — 22.09.1960)

Поэт, тылбаасчыт. Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа.
1938 с. Суруйааччылар сойуустарын чилиэнэ.

Кузьмин Макар Иванович –Макар Хара

(26.04.1915 — 26.08.1981)

Поэт, тылбаасчыт.
Аҕа дойду сэриитин кыттылааҕа.

Серафим Романович Кулачиков -Эллэй

(29.11.1904 — 14.12.1976)

Саха буойун суруйааччылара
Саха норуодунай поэта.
Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа.
1938 с. суруйааччылар сойуустарын чилиэнэ.

Макаров Гавриил Иванович– Дьуон Дьаҥылы

(27.02.1914 — 06.03.1956)

Поэт, тылбаасчыт.
Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа.
1945 с. Суруйааччылар сойуустарын чилиэнэ.

Никифоров Исай Прокопьевич

(01.05.1915 — 03.09.1976)

Прозаик, драматург. Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа.
Саха республикатын култууратын үтүөлээх үлэһитэ.
1939 с. Суруйааччылар сойуустарын чилиэнэ.

Никифоров Семен Осипович

(27.08.1923 — 15.08.1980)

Прозаик. Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа.
Саха республикатын култууратын үтүөлээх үлэһитэ. 1965 с. Суруйааччылар сойууһун чилиэнэ.

Саввин Степан Афанасьевич – Күн Дьирибинэ

(24.12.1903 — 22.04.1970)

Поэт, тылбаасчыт.
Гражданскай уонна Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа.
1944 с. суруйааччылар сойуустарын чилиэнэ.

Гаврил Григорьевич Вешников – Баал Хабырыыс

(1918 — 1969)

Поэт.

1949 с. Суруйааччылар сойуустарын чилиэнэ.

Соловьев Василий Сергеевич — Болот Боотур

(15.04.1915 — 24.05.1993)

Саха норуодунай суруйааччыта.
Саха республикатын култууратын үтүөлээх үлэһитэ.
Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа.
П. А. Ойуунускай аатынан Государственнай бириэмийэ лауреата.
1966 с. суруйааччылар сойуустарын чилиэнэ

Cедалищев Никифор Кирикович-Дьүөгэ Ааныстыырап